COMENIUS – komponent programu SOCRATES – stanowi wyzwanie dla 350 tysięcy szkół w Europie i 69 milionów uczniów tych szkół. Wspiera on inicjatywy mające na celu podniesienie jakości edukacji szkolnej i promowanie świadomości wymiaru europejskiego w procesach edukacyjnych. Ma na celu wzbogacenie i uzupełnienie systemów edukacyjnych krajów uczestniczących. Pomaga uczniom i nauczycielom w kształtowaniu poczucia przynależności do szerszej i otwartej na świat społeczności europejskiej – społeczności o różnych tradycjach, mającej jednak korzenie we wspólnej historii.
COMENIUS przyczynia się do poprawy jakości kształcenia i wzmocnienia europejskiego wymiaru edukacji szkolnej poprzez:
- wspieranie międzynarodowej współpracy oraz wymiany między szkołami i placówkami kształcenia/ doskonalenia zawodowego nauczycieli;
- zachęcanie uczestników do opracowywania innowacyjnych metod nauczania i materiałów dydaktycznych;
- promowanie działań służących rozpowszechnianiu sprawdzonych rozwiązań i innowacji w zakresie zarządzania szkołami;
- opracowywanie oraz rozpowszechnianie metod przeciwdziałania marginalizacji w edukacji i niepowodzeniom w nauce szkolnej, promowanie integracji uczniów mających specjalne potrzeby edukacyjne oraz promowanie równości szans we wszystkich sektorach edukacji;
- promowanie zastosowań technologii informatyczno-komunikacyjnych w edukacji szkolnej i szkolenie kadry zatrudnionej w tym sektorze edukacji;
- promowanie nauki języków obcych;
- promowanie świadomości interkulturowej w europejskiej edukacji szkolnej oraz wspieranie walki z rasizmem i ksenofobią;
- podnoszenie poziomu kształcenia dzieci pracowników migrujących, osób zmieniających miejsce pobytu ze względu na wykonywany zawód oraz Romów.
O postaciach w nazwie programu:
Sokrates (469-399 p.n.e.), filozof grecki. źródłem wiedzy o życiu i poglądach Sokratesa są Dialogi jego ucznia Platona oraz pisma Ksenofonta. W kwestiach politycznych był zwolennikiem demokracji.
W etyce, która stanowiła główną dziedzinę jego zainteresowań (nie prowadził w ogóle dociekań ontologicznych), stał na stanowisku intelektualizmu etycznego, uznając, że prawdziwa wiedza o tym, co słuszne i sprawiedliwe, zawsze prowadzi do cnoty, ta zaś jest warunkiem dobra i szczęścia. Twierdził, w przeciwieństwie do sofistów, że istnieje powszechna i obiektywna prawda. Wyrocznia w Delfach obwieściła, że jest on najmądrzejszym człowiekiem na świecie, choć Sokrates uważał, iż „wie, że nic nie wie”.
Stosował dwie metody: elenktyczną, polegającą na zbijaniu w dyskusji też przeciwnika poprzez doprowadzanie jego wywodów do absurdu, i majeutyczną (jak twierdził, odziedziczył ją po matce, która była położną) – uważał, że sam niczego nie wie, ale dyskutując pozwala, aby w rozmówcy „narodziła się” wiedza, co jest możliwe, ponieważ każdy człowiek ma w swym umyśle wiedzę wrodzoną (natywizm, racjonalizm genetyczny) i przez odpowiednie pytania można ją z niego wydobyć.
Sokrates pierwszy zastosował rozumowanie indukcyjne, a także ustalił warunki metodologiczne definicji. Naraziwszy się niektórym Ateńczykom, został oskarżony o bezbożność i chociaż w mowie obrończej udowodnił swą niewinność, skazano go na śmierć przez wypicie cykuty. Nie skorzystał z możliwości przygotowanej ucieczki, lecz, powołując się na powagę praw ateńskich, zażył truciznę. Dyskutował do końca z uczniami, uzasadniając koncepcję nieśmiertelności duszy.
Komenský Jan Ámos, Komeński, Comenius (1592-1670), czeski duchowny i pedagog, działacz społeczny i religijny. Twórca nowożytnej pedagogiki. Zreformował szkołę braci czeskich, wprowadzając nowe metody nauczania. Opuścił ojczyznę na skutek prześladowań religijnych po klęsce pod Białą Górą (1620). Początkowo przebywał na Węgrzech. 1628-1656 (z niewielkimi przerwami) nauczyciel i dyrektor gimnazjum w Lesznie Wielkopolskim. Resztę życia spędził w Amsterdamie.
Komenský postulował wprowadzenie powszechności nauczania i wychowania dzieci wszystkich warstw. Językiem wykładowym w szkole elementarnej miał być język ojczysty. Opracował systemy jednolitego szkolnictwa ogólnego i stworzył podstawy systemu klasowo-lekcyjnego. Sformułował podstawowe zasady nauczania, m.in. zasadę poglądowości. Głoszone przez Komenský`ego poglądy były na owe czasy bardzo postępowe i wywarły duży wpływ na rozwój pedagogiki.
Jego największe dzieło Wielka dydaktyka (1657, wydanie polskie 1956), stanowi najpełniejszy wykład poglądów pedagogicznych Komenský`ego. Ponadto autor licznych podręczników nauczania poglądowego. Pierwsze zbiorowe wydanie dzieł Komenský`ego – Opera Didactica Omnia ukazało się w Amsterdamie 1657 (reedycja 1957). Polski wybór Pisma zebrane (1964).